Veel Gestelde Vragen

Welkom op de pagina met Veel Gestelde Vragen!
 

Waarom is er voor gekozen om de mensen en andere figuren elkaar met "jij" en "je" aan te spreken?
De vertaler zocht voor zichzelf een manier om terug te kunnen zien of het om één of meerdere personen ging, in bepaalde situaties. Een voorbeeld:
Iemand zegt: "Is het u bekend...?"
Spreekt die gene nu tegen een één iemand of tegen een groep?
Als we schrijven: "Is het jou bekend?" of "Is het jullie bekend?" dan is het direct duidelijk dat het om één of meerdere mensen gaat. Het is dus een praktische keuze dat in het begin gemaakt is.
Nu zou het kunnen dat u dit oneerbiedig of raar vind. Dat is geen probleem, want u mag de vertaling aanpassen naar uw smaak en dan op uw eigen website plaatsen of doorsturen aan anderen. U hoeft er dan alleen bij te schrijven dat u zich heeft "gebaseerd op de Christos Vertaling".

Waarom zijn sommige woordjes in de tekst schuin (cursief) ?
Veel zaken in de tekst zijn voor ons als moderne westerling onbekend. Tijdens het vertalen en lezen maken we kennis met de Oude wereld - die actueler is dan we denken - van de Griek en Romein. Soms moet er een woord of gezegde verder uitgelegd worden. Omdat de vertaler er naar streeft alles zo letterlijk mogelijk te vertalen en niets erbij te verzinnen, worden alle zaken die niet letterlijk uit het Grieks vertaald zijn in cursief (schuin-gedrukt) getoond. Alles wat schuin is in de Christos Vertaling, staat niet echt in de Griekse tekst, maar is een toevoeging van de vertaler voor u.

Ik zou de vertaalde teksten van de Christos Vertaling graag willen vergelijken met een andere bijbelvertaling. Wat is een goede bijbel om daarvoor te gebruiken?
De teksten die vanaf deze website te downloaden zijn, zijn zéér letterlijke vertalingen van de Textus Receptus. Dat is de benaming voor de Griekse grondtekst die ook gebruik is voor de Statenbijbel van de Gouden Eeuw van Holland en de latere Statenvertalingen. Dus de allerbeste bijbelvertaling om deze teksten mee te vergelijken is de Statenvertaling. Maar, de "nieuwe vertaling" van 1951 van het Bijbelgenootschap (NBG-51) en de Herziene Statenvertaling van 2012 (HSV-2012) komen in Griekse grondtekst ook overeen. Nu is bij de NBG-51 een andere Griekse grondtekst gebruikt, maar, wanneer er tekstfragmenten ontbraken, zijn de gaten opgevuld met de Textus Receptus.
Andere moderne vertalingen maken gebruik van andere Griekse grondteksten die bijvoorbeeld onder het mom van wetenschap of om andere reden van veel fragmenten ontdaan zijn. Mijn persoonlijke keuze als vertaler is om een zo rijk mogelijke tekst die ook al eeuwen een goede naam heeft te gebruiken. Daarbij is het zo dat men de tekst ook kan vergelijken met bijbelvertalingen die al eeuwen een goede naam hebben. Om een online versie te raadplegen, klik dan op één van de drie onderstaande online bijbels:

• Statenvertaling
• Herziene Statenvertaling
• NBG-51 (de "nieuwe vertaling" van 1951)

Wat zijn de Oeranos en de Grond? 
Dit zijn twee typisch Griekse begrippen. In Genesis 1 van het Griekstalige Oude Testament, lezen we dat eerst het firnament gemaakt wordt. En uiteindelijk daarboven en onder water is. Dit firnament (een harde basis) komt boven een andere harde basis - een fundament. Dus boven het fundament is het firnament met water erop en eronder. Op het fundament wordt vervolgens nog scheiding gemaakt voor water. Dit laatste water worden de oceanen. 

Het fundament is dus de pannenkoek waar de mens later met alles erop en eraan geplaatst wordt. Dit wordt Geh of Gaia genoemd, maar vertaald dus grond: als potgrond, grondgebied. 

Het firnament is de pannenkoek die er over heen gespannen is. Dit is het hemelgewelf, dat in het Grieks de Oeranos heet. Volgens Genesis was er vroeger water boven het firnament en bevond er ook water onder. Tijdens de grootste vloed, die in het verhaal van de Ark van Noach beschreven staat, dondert dus het water van boven het firnament naar beneden. Dat water is verdwenen onder het fundament, dus is er niet meer.

In de Oeranos leven de goden. Dit lezen we ook in Genesis bij de bouw van de Toren van Babel. De bouwers wilden de Grond verbinden met de Oeranos door een toren. De goden zagen dit niet zitten en zorgden voor een taalverwarring onder de bouwers, waardoor het bouwproject in de soep liep. 

Volgens de verhalen van Homeros en andere Griekse schrijvers is de Oeranos een metalen plaat. In de tekst van de Openbaring van Johannes staat een verrassende andere omschrijving, maar dat is voor hen die lezen en herkennen...

Ga tijdens het lezen van Genesis en het NT niet uit van een aardbol met de oneindige ruimte boven de aarde zonder firnament, want dan is het niet meer te begrijpen. Verder is handig te weten dat de sterren aan de Oeranos geplakt zijn en de zon en maan een baan hebben tussen de Oeranos en de Grond. Zoals Herman Finkers zo mooi zei: de Aarde is rond als een pannenkoek.

De lezer zal tijdens het lezen van de Openbaringstekst komen bij dat "de Oeranos en die erin gevestigd zijn geblasfemeerd of gelasterd wordt". Deze tekst kan natuurlijk alleen begrepen worden, als de lezer eerder beschreven Grond en Oeranos in gedachten heeft... 

De Griekse goden Thanatos en Hades in de Openbaring van Johannes, staan die daar echt in?
Ja. Hades en Thanatos zijn beide oud-Griekse goden. Hades was een complete verrassing om als vertaler tegen te komen. Hades is de god van het dodenrijk en Thanatos is de god van de dood of de Dood zelf.

De tekst van Openbaring hoofdstuk 6 heb ik voorgelegd aan mijn docente Grieks en zij was verbaasd in elk geval Hades zo aan te treffen. In het NT komt Hades veel voor en wordt traditioneel als "het dodenrijk" vertaald. Nu maakt de Griekse tekst onderscheid in Hades als persoon en als "dat van Hades". Bij "dat van Hades" kan men inderdaad van het dodenrijk spreken.

Thanatos is niet zozeer de naam van iemand, maar is het Griekse woord voor dood. Het is gebruikelijk in het Grieks om bij een naam een lidwoord ervoor te plaatsen, zodat men ziet dat het om een naam zou kunnen gaan. Dus "thanatos" kan als "dood" maar ook als "Thanatos" vertaald worden. Ik heb dit als vertaler af laten hangen of de schrijver de dood als een persoon schetst. Bijvoorbeeld: "de dood vlucht van hen". Dan ging ik er vanuit dat de dood een persoon is en dan bedoeld de schrijver dus de persoon Thanatos. Zo staat het in woordenboeken ook uitgelegd. Mocht het gaan over "de tweede dood" of "een derde ging dood", dan bedoelt de schrijver niet de persoon Thanatos en dient het onpersoonlijk vertaald te worden als "dood" of "de dood".

Hoe wordt deze vertaling gemaakt?
1. Als eerste is het noodzakelijk het Griekse alfabet te leren. Dat is in een paar dagen geleerd, zeker met een aantal momentjes in de dag van twintig minuten. Op deze website staat een mooi overzichtje. Zie daarvoor de Boekenkast.
2. Dan is het praktisch om met de hand Grieks te leren schrijven. Griekse schrijfletters zijn ook handig bij het leren van het alfabet en later ook bij het onthouden van alle andere zaken. De lessen van mevrouw Steylemans op Youtube ("Initiatie Grieks") zijn daarvoor van harte aanbevolen. Ze heeft deze lessen gemaakt tijdens de lockdowns in België. De leerlingen hebben in een werkboek een oefenblad. In de eerder genoemde boekenkast is een handig eigen oefenblad te vinden. Uitprinten en beginnen maar! En als je het raadsel raad, krijg je ook een heus diploma :)
3. Daarna begint het echte werk. Als eerste moet je snappen wat de Griekse naamvallen zijn en wat deze precies doen. Mevrouw Steylemans kan dit goed uitleggen. Vertaler Vincent ook. Binnenkort probeert Vertaler Vincent een pagina hierover op te zetten. Dus nu dient u één van ons te mailen. Mevrouw Steylemans kan via "helpmevrouwsteylemans" en dan gmail -enzo... Schrijf dat u het mailadres via haar Youtube en deze site gevonden had.
Vertaler Vincent wist eerst weinig tot niets van Griekse - laat staan Nederlandse - grammatica. Alles is te leren!
4. Vervolgens is het handig om in een lesmethode de verdere grammatica te leren. Zie de boekenkast voor een tip.
5. Toen was het een sprong in het diepe. Vertaler Vincent heeft een aantal transcripties van het internet gehaald van de Textus Receptus. Dat zijn overgetypte teksten, die overgetypt zijn van het Textus Receptus manuscript van 1550 en 1894 en diverse andere jaartallen. Ook de manuscripten zelf gedownload, om ter controle van de manuscripten in te zien. De transcripties zijn mensenwerk en bevatten dus ook fouten.
6. Vervolgens het gratis computerprogramma Diogenes gedownload. Dit is bedoelt voor het determineren van woorden. Men kan Grieks leren tot men een ons weegt, maar sommige woorden is de oorsprong moeilijk of niet te herleiden. Waarom dan niet gebruik maken van de kennis en kunde van eeuwenlange studie?
7. Dan is het handig om naast het Grieks kunnen schrijven met de hand, het ook te leren met een toetsenbord. De meeste letter-fonts als bijvoorbeeld Arial en Times New Roman, hebben ook Griekse letters in zich. Hiervoor dient het toetsenbord anders ingesteld te worden. Dat kan eenvoudig via Windows of Apple instellingen. Er zijn ook bepaalde sneltoetsen om met één klink heen-en-weer te schakelen. Vervolgens is het veel oefenen om te wennen aan Griekse instellingen als de Griekse letter aanstaat.
Er staan diverse uitleggingen op internet. Let er wel op dat u met één zelfde lettertype zowel Grieks als Latijnse (=Nederlandse/Engelse) letters kan zien. Hopelijk ziet Vertaler Vincent nog tijd om eens een uitleg hierover te schrijven, maar reken daar maar niet op... ;)
Een andere manier is Griekse letters maken via TypeGreek.com, maar dan moet u wel altijd online zijn als u met Grieks bezig bent. Dat hoeft niet als u een beetje handig wordt met uw eigen toetsenbord.
8. Nu, het is zo dat de Christos Vertaling absoluut niet gezien moet worden als een echte bijbelvertaling, maar kan het wel interessant zijn. Want ieder woord dat meermalig voorkomt, is zo veel mogelijk het zelfde vertaald. Dit kon, doordat er vooraf aan de vertaling eerst een woordenlijst gemaakt is van de in het NT voorkomende woorden. Deze woordenlijst is gemaakt door middel van de normale en veel  gebruikte academische woordenboeken als Muller, Montijn en LSJ. Zie daarvoor de boekenkast op deze site. Vervolgens, is er door middel van deze woordenlijst een woord-voor-woord vertaling gemaakt. Dus het Grieks is woord-voor-woord overgezet naar de vertaling zoals die in die eerder gemaakte woordenlijst staat. Dus daarmee zijn woorden, als ze later weer terug komen, het zelfde (of herkenbaar) vertaald. Als eenmaal de woorden woord-voor-woord zijn vertaald. Dan worden vervolgens de zinnen in elkaar gezet op basis van de naamvallen en de gebruikelijke grammatica-regels. Als u zelf een bijbelvertaling maakt, of u wilt een bijbelvertaling maken op basis van bijvoorbeeld deze vertaling, dan is het hebben van een eigen woordenlijst van harte aanbevolen. Het is namelijk onmogelijk om ruim 15.000 unieke woorden en hoe u ze allemaal gebruikt exact te onthouden. Men kan u veel serieuzer nemen als u een woordje steeds ongeveer het zelfde vertaald. Dat is handig met bijvoorbeeld bijbelstudie of om dingen terug te vinden in de tekst. Dat maakt het ook voor uzelf een stuk interessanter, maar ook voor latere lezers.
De woordenlijst van de Christos Vertaling zal pas op z'n vroegst eind 2022 gepubliceerd gaan worden. De woord-voor-woord vertalingen kunnen momenteel om reden van auteursrecht nu nog niet gepubliceerd worden. De transcripties mogen namelijk niet zo maar zonder toestemming gepubliceerd worden. Mogelijk ontvangt Vertaler Vincent over enkele maanden toestemming. Dat zou heel mooi zijn, want de woord-voor-woord vertalingen bevatten allemaal extra aantekeningen. Verder zijn door kleuren de naamvallen aangemerkt, waardoor u zelf kunt zien hoe de zin opgebouwd wordt. Super interessant dus. :)
9. Goed. Dan is er dus een woordenlijst, woord-voor-woord en vervolgens een tekst samengesteld. Vervolgens dient de tekst nagelopen te worden en wordt deze per fragment gepubliceerd op deze website. Zo gaat dat dan.
10. Tijdens het zoeken naar woord en betekenis, de studie van grammatica en andere zaken, leert de vertaler de denkwereld van de oude Griek kennen. Sommige gezegdes of termen kennen we in het moderne westen niet. Dan is er uitleg nodig. Ook voor heel veel andere zaken is uitleg nodig. Deze uitleg zet Vertaler Vincent dan cursief (dat is schuin-gedrukt). Dan weet u dat het niet de originele tekst is, maar dat dit een toevoeging is van de vertaler om u iets uit te leggen.
11. Daarmee is het verhaal nog niet afgelopen. Tijdens het vertalen van meer en meer fragmenten, leert u vanzelf hoe zinnen opgebouwd worden, hoe woorden gebruikt worden en groeit het inzicht. Dat betekend dat geleidelijk eerder gemaakte versies om de paar maanden eens nagelopen dienen te worden. Voor de vertaler is het dan handig om aan iedere versie een nummer te hangen. In dit geval wordt dan de datum gebruikt waarop het fragment klaar was, en daarachter de datum waarop het nog eens gecontroleerd of bewerkt is, enzovoort. Het is altijd goed om oude versies te bewaren, want niet iedere bewerking is een verbetering.

Dus zo wordt deze vertaling gemaakt. Maar er is nog een punt 12! Dat bent u. De vertaler leeft met zijn vertaling een beetje in zijn wereldje. Pas op het moment dat u een vraag stelt, zal de vertaler dingen anders bekijken. Hij zal uw vraag beantwoorden en daarbij dingen aanpassen zodat u en andere lezers alles nog beter kunnen begrijpen.

Veel bijbelvertalingen zijn een hertaling van een andere bestaande bijbelvertaling. Hoe zit dat met de Christos Vertaling?
Als eerste is de Christos Vertaling geen traditionele bijbelvertaling. De bestaande bijbelvertalingen zijn gebaseerd op theologische studies en speciale woordenboeken die men alleen daarvoor gemaakt heeft. De Christos Vertaling gebruikt meer algemene academische woordenboeken en negeert de traditioneel gebruikte betekenissen. Dit is meer een persoonlijk experiment.
Verder past de vertaler de volgorde van teksten aan als dit thematisch meer aansprekend zal zijn.
Ook gebruikt de vertaler geen Hebreeuwse teksten, mochten er teksten van het Oude Testament aan dit project toegevoegd worden. De vertaler kan geen Hebreeuws en zal alleen het Griekstalige Oude Testament (de LXX) gebruiken, als er voor gekozen wordt om met bepaalde fragmenten het boeket aan teksten te verrijken.
Verder is er maar één vertaler en geen groot vertaalteam. De vertaler is niet aangesteld en heeft ook geen opleiding Grieks of theologie of godsdienstwetenschappen gedaan. Maar deze heeft eerst het Griekse alfabet geleerd, daarna geleidelijk de grammatica en is vervolgens met een aantal teksten gaan oefenen en is er zo spelende wijs bekend mee geworden. Er is dus geen enkel gezag aan dit werk toe te kennen. Desondanks kan de lezer er net zoveel inspiratie door verkrijgen als de vertaler zelf.

Nu, antwoord op de vraag... De Christos Vertaling is dus een vertaling direct uit de Griekse grondtekst. Er is geen gebruik gemaakt van een andere bestaande vertaling. Het is zo letterlijk mogelijk vertaald. Soms lijken zinnen wat stuntellig en onhandig hun verloop te hebben. Wees daar vooral blij mee, want dit is hoe een letterlijke vertaling leest... ;)

Ter aanvulling op dit antwoord... Veel bestaande bijbelvertalingen zijn wél gebaseerd op andere bestaande vertalingen. Als u een héél fanatieke lezer bent en verzamelaar van verschillende vertalingen, zoals een wijn-expert die wijnen verzamelt en dagelijks proeft en drinkt... Dan zult u merken dat de meeste vertalingen gebaseerd zijn op de Statenvertaling van 1637 en hertalingen daarvan of op de modernere "nieuwe vertaling" uit 1951 van het bijbelgenootschap of de hyper-moderne van 2004. Die laatste wordt tegenwoordig veel in kerken gebruikt, maar volgens de echte proevers, is dat niet echt een vertaling. U zult tijdens het lezen merken dat de zinsbouw vaak het zelfde is. Soms kort men de boel in door komma's met punten te vervangen. En men past wel eens een woordje of naampje aan. Desondanks zal de originele bron-vertaling wel te herkennen zijn voor de "betere lezer" :)