Ik, Vincent, heet u van harte welkom op Christos punt NL,
Deze website heeft veel te bieden voor wie oprecht geïnteresseerd is in een letterlijke vertaling en daarmee de letterlijke betekenis van de Griekse grondtekst van het Nieuwe Testament van de Bijbel. Én speciaal voor hen die een serieuze interesse koesteren voor eindtijd profetieën waaronder de Openbaring van Johannes.
Wat is Christos Vertaling?
Een voortgaand zéér letterlijk vertaalwerk van de Griekse grondtekst van het Nieuwe Testament van de Bijbel, die de bijbelvertalers van de Statenvertaling ook gebruikten - de Textus Receptus 1550. Maar, in dit geval, niet vertaald door middel van theologische woordenboeken en kerkelijke voorschriften, maar door middel van normale academische grammatica- en woordenboeken van clasici van gymnasia en universiteiten. Door het letterlijk en nauwkeurig op wetenschappelijke wijze vertalen van deze oude teksten, onstaan er nieuwe inzichten, anders dan de traditionele kerkelijke opvattingen. Het lezen is daarom interessant voor iedereen, voor zowel kerkgangers als voor kerkmijders.
Later heb ik er ook voor gekozen om teksten uit de bekende Griekstalige Oude Testament, de Septuaginta (LXX), te gaan vertalen, daarbij gebruik makend van de Griekse grondteksten van Rahlf uit 1935, maar ook manuscripten raadplegend waaronder de Codex Sinaiticus en de Codex Vaticanus. De reden is dat de Openbaring van Johannes en andere nieuwtestamentische teksten naar deze Oud Griekse varianten van het Oude Testament verwijzen.
Wie ben ik?
Ik ben Vincent - zeg: Vertaler Vincent - een Nederlander, inmiddels buiten Nederland wonend, zoals steeds meer Nederlanders.
Geboren in het westen van Nederland. Niet gelovig opgevoed, maar mijn moeder vond het belangrijk als onderdeel van het Nederlands erfgoed dat ik rond mijn twaalfde een Bijbel kreeg. Daarin las ik de Openbaring van Johannes en dat heeft mij altijd gegrepen, want iets in mij zei dat wat ik las waar was. Al zou het nog tientallen jaren duren voordat ik deze tekst begon te begrijpen.
Tussentijds ben ik tijdens een studieproject tot een zogenaamd leven geloof gekomen. Dit resulteerde in dat ik ontdekte werkelijk geen doorsnee "christen" te zijn en op geen enkele manier aansloting vond in kerken, kerkgemeentes, en thuisgemeentes, zelfs niet bij bijbelstudieclubjes: Katholiek, Pinkster, Charismatisch, Evangelisch en zelfs Gereformeerd. Al ben ik op een gegeven moment ooit wel een keer vrijwillig "onder water geduwd" bij een kerkgemeente, toch heb ik geen broeder-zuster verwantschap ervaren met kerken en de christenheid. Inmiddels ben ik al zeker vijftien jaar buitenkerkelijk, al slaat de term "buitenkerkelijk" als een tang op een varken, gezien ik achteraf gezien nooit een binding met kerken ervaren had, en dit was vermoedelijk wederzijds.
Ooit heb ik Culturele Antropologie en Ontwikkelings Sociologie aan de Universiteit Leiden gestudeert, waarmee in feite geen droge boterham te verdienen is. Daarom nog enkele jaren Concept en Product Ontwikkeling aan de Enschedese Hoge School gedaan en daarom een groot aantal jaren in het oosten van Nederland gewoond. Gezien die studie klaarblijkelijk ook nog een concept in wording was, kon ik daar óók geen droge boterham mee verdienen. Dus besloot ik om daarna vrij snel mijn spreekwoordelijke vleugels naar het buitenland uit te slaan slaan en jarenlang een redelijk succesvol emigratie specialist geweest voor Nederlanders en Belgen, daarbij weinig tijd voor mezelf. Sommige mensen vragen mij wel eens hoe ik daarbij gekomen was om dat te gaan doen, maar soms blijk je ergens beter in te zijn dan de mensen die het al jarenlang doen, en ga je het zelf ook maar eens proberen. Zo gaat dat soms. En dan blijk je ook nog eens in tegenstelling tot wie er tientallen jarenlang mee bezig waren, het ook nog eens op eerlijke en correctie wijze te kunnen doen, én ook nog eens een hele goede dik belegde boterham eraan over te kunnen houden... Zo gaat dat soms.
Een aantal jaren geleden had ik besloten om van die gespaarde centen een tussen-pensioen - een zogenaamde sabbatical - te realiseren, waarbij mijn grootste wens toch altijd was om Klassiek Grieks te leren en in ieder geval de Openbaring van Johannes te vertalen. Achteraf kon het niet beter, want Corona zou er datzelfde jaar voor gezorgd hebben dat ik werkloos thuis had gezeten. En daar bovenop was er een sterke mentaliteits verandering bij de Nederlandse en Vlaamse emigranten merkbaar, wat het werk ook al een tijd niet meer leuk maakte.
Dankzij dit zelfgerealiseerde tussen-pensioen kon ik werkelijk gaan doen wat ik van plan was als ik oud en grijs zou zijn. Ik droomde ervan om toch eens Oud Grieks te gaan leren, en in ieder geval de Openbaring van Johannes voor mezelf te vertalen. Dagelijks las ik graag in de Bijbel, maar bij verdere studie ontdekte ik telkens weer dat er in de Griekse grondtekst toch steeds iets anders stond dan in mijn traditionele bijbel. Dat wekte bij mij de nodige irritaties. Voornamelijk las ik de Statenvertaling of de Bijbelvertaling van het Nederlands Bijbelgenootschap van 1951.
Inmiddels is mijn droomwens uitgegroeid tot deze website, met als doel ook anderen mee te laten proeven van een zéér letterlijke vertaling van de Bijbel. Al doe ik dit project hoofdzakelijk voor mezelf, toch kunt u mij altijd mailen en vragen stellen, om daarna alles zelf te kunnen onderzoeken. Dat vind ik ook leuk en ik lees en beantwoord graag de mails van de lezers. Ik wens u het zelfde plezier en dezelfde passie als wat ik met dit mooie project heb. En ik hoop dat ik dit nog eindeloos lang door kan blijven doen. Al begint de bodem van mijn eerder opgebouwde spaarpot geleidelijk in zicht te komen.
Hoe is de Christos bijbelvertaling begonnen?
Het is ontstaan uit mijn persoonlijke interesse voor de letterlijke betekenis van de Griekse grondtekst van het Nieuwe Testanent. Telkens werd mij wijs gemaakt dat de Statenvertaling een zeer nauwkeurige en letterlijke bijbelvertaling was. Toch ontdekte ik tijdens bijbelstudie iedere keer meerdere zaken die bij een letterlijke vertaling een andere betekenis hadden dan wat er in Statenvertaling staat. Zo was het dan dat nadat ik mij er twintig jaren aan geërgert had, het voornemen ontstaan om Oud Grieks te leren.
Het verschil van de traditionele en moderne bijbelvertalingen en de letterlijke betekenis, zit in de basis, het startpunt. Zeg maar de grondstoffen van een bijbelvertaling. De traditionele en moderne bijbelvertaler gebruik maakt van door de Kerk goedgekeurde woordenboeken en grammatica en dogmatiek. Men maakt dus geen gebruik van Oud Grieks maar zeg maar Kerkelijk Grieks.
Daarbij kan een Grieks woord bij de traditionele vertaalmethodes ook nog eens een compleet andere "vertaling" krijgen dan bij een andere tekst. Het gebruik van concordanties is daardoor dus totale tijdverspilling. Zo is bijvoorbeeld het "meer" van het Meer van Genezareth ineens een "poel" bij de Poel van Vuur in de Openbaring van Johannes. Of zijn de "sabbatten" aan het einde van de vier evangelieën ineens een "week" - in enkelvoud - terwijl het Griekse woord sabbattoon toch echt meervoud van sabbat is. De lijst van verschillen is te groot en te lang om hier allemaal op te noemen. Ik vergelijk de door mij vertaalde teksten allang niet meer met de traditionele vertalingen. Daar zijn het er teveel voor geworden. En ja, de verschillen kunnen soms klein zijn, maar verandert de algehele betekenis en de boodschap in veel opzichten fundamenteel.
Het is ook heel raar dat er twee Grieksen naast elkaar zouden bestaan in het zelfde tijdperk op dezelfde plaats: een Kerkelijk Grieks dat alleen door Jezus en de mensen in zijn omgeving gesproken werd en een Koine Grieks of Gemeenschappelijk Grieks zeg de rest van het Griekse taalgebied dat het hele Romeinse Rijk besloeg, dus Europa, Noord Afrika en een deel van het huidige Midden Oosten - maar uiteraard dan niet door Jezus en zijn omstanders... ja ja. Er over nadenkend begon ik dan toch steeds nieuwsgieriger te worden naar wat er allemaal echt in het Nieuwe Testament zou staan, als dat vertaald zou worden met normale academische woordenboeken, die samengesteld zijn door clasici en universiteiten van de afgelopen honderden jaren. Daarmee zijn immers ook de wereldberoemde Klassieke werken van Homerus, Herodotus, Plato, Aristoteles en vele vele vele andere werken uit de Oudheid vertaald en ons bekend geworden. Allemaal met de zelfde wetenschappelijke basis, woordenschat en grammatica als uitgangspunt.
Ik had dus de uitdaging opgevat om het Nieuwe Testament te vertalen met normale wetenschappelijke woordenboeken Oud Grieks. Daarbij koos ik bewust voor de Griekse grondtekst die ook de Statenvertalers gebruikt hadden: De Textus Receptus van 1550. Voor ons - mij en u als lezers - is het dus mogelijk om deze letterlijke bijbelvertaling van mij, die op deze website Christos.nl staat, te vergelijken met de traditionele Statenvertaling. De grondtekst is het zelfde, maar het uitgangspunt is anders. Alle bekende traditionele en moderne bijbelvertalingen hanteren hetzelfde uitgangspunt, met dezelfde kerkelijke vertaalvoorschriften en lijken dus in sterke mate op de Statenvertaling qua inhoud.
Hoe was ik toen met de Christos Vertaling gestart?
Dus wilde ik Oud Grieks gaan leren. Het was gedurende de Corona lockdowns en zo leerde ik docente An Steylemans kennen die les gaf aan een gymnasium in België. Voor haar leerlingen Latijn die het jaar later ook Grieks zouden gaan doen, bereide zij lesvideo's op Youtube voor om alvast gedurende de zomervakantie het Griekse alfabet te leren, voor een vliegende start van de lessen Grieks. En omdat zij door de lockdowns steeds geen les kon geven, kwamen er ook steeds meer lessen Grieks en Latijn online. Deze video's hebben een speelskarakter, en wekken daarom de suggestie dat iedereen de letters van het Griekse alfabet kan leren. Daarbij behandeld juffrouw Steylemans de Griekse schrijfletters, zodat het mogelijk is om later in het Grieks notities op papier te kunnen maken, en voor de leerlingen om oefeningen, toetsen en examens te doen.
Ik nam toen contact op met mevrouw Steylemans en zij reageerde positief en ook zeer verrast op het idee om mij als leerling op verre afstand erbij te nemen. Zij wilde weten waarom ik wilde Grieks leren, waarna ik vertelde graag met normaal Oud Grieks het Nieuwe Testament wilde gaan vertalen. Ik wist toen nog niet of dit echt mogelijk was. Zij wist dat toen ook nog niet. Kon dit met normaal Oud Grieks, of alleen met "Kerkelijk Grieks"? We hebben toen samen onderzocht of het Nieuwtestamentische Grieks niet heel anders was dan haar gymnasium Grieks dat meer hangt naar Attisch Grieks. Dus ik zocht enkele fragmenten uit en zij ging vervolgens kijken in hoeverre dat aansloot op haar lespakket van het Vlaamse gymnasium. Daar kwamen twee zeer verrassende conclusies uit:
Als eerste bleek het geen enkel probleem om het Nieuwtestamentische Grieks te vertalen naar het Nederlands op basis van wat zij haar normale gymnasium leerlingen in België leert.. Dus die verzinsels dat het Nieuwe Testament alleen te vertalen is met speciale woordenboeken Bijbels Grieks of Nieuw Testamentisch Grieks moet u vanaf vandaag niet meer geloven. Ik kan dat bevestigen en u kunt dit nu ook zelf onderzoeken door middel van alle gereedschappen op deze website Christos.nl. De gymnasia hangen qua lesstof meer naar het Attisch Grieks, al maakt dit voor het Koine Grieks of Gemeenschappelijke Grieks niet veel uit. De schrijvers van de grondteksten van het Nieuwe Testament gaan creatief om met grammatica...
Ten tweede schreef ze mij dat Paulus op een zeg gemakzuchtige wijze schrijft, op een manier van "dat begrijpen ze zo ook wel". Inmiddels begrijp ik precies wat ze daarmee bedoelde. Paulus kan wel Grieks, maar het lijkt op oppervlakkig "Vakantie Grieks" zoals men het leert als voor een vaste vakantie bestemming of bij het eerste jaar van een emigratie naar een ander land. Dus weinig gevoel voor grammatica en stijl, want "zo begrijpen ze het ook wel". De teksten van Paulus zijn dus niet goed letterlijk vertaalbaar, omdat het niet de vaste regels van Griekse grammatica volgt. Dat is dus wel een apart Grieks, zeg maar spottend: Paulus Grieks. Wel zijn de teksten van Paulus en zijn schrijfhulpjes voor de vertaler zelf begrijpelijk, dus na een eerste letterlijke vertaling zou er een hertaling gemaakt worden door dezelfde vertaler, die dan een stuk minder letterlijk is. Dat laatste was niet mijn doel, dus ik zal mij in mindere mate bezig gaan houden met Paulus en zijn vakantie-Grieks.
Het contact met juffrouw Steylemans was in de periode dat de overheden beperkende maatregelen oplegde in verband met Corona, dus haar leerlingen en zij zelf zaten regelmatig weken lang thuis. Dus het gaf haar veel voldoening en het was een blijk van grote waardering om een extra leerling op afstand erbij te hebben. Zo leerde ik in enkele maanden het Griekse alfabet, een basis woordenschat Grieks en Oud Griekse grammatica. Toen wilde ik een sprong in het diepe maken door het geboorteverhaal van Jezus volgens Mattheus te vertalen, dat zijn de eerste twee hoofdstukken van Mattheus. Ik weet nog dat ik over de eerste zinnen na het geslachtsregister dagen gedaan had. Ook de zinnen erna namen veel tijd in beslag. Toch wijkt de grammatica van het Klassieke Grieks niet veel af van het Nieuw Testamentische Koine Grieks. Het is immers hetzelfde uit dezelfde tijd. Het veel oudere Grieks zoals van Homerus wijkt inderdaad wel af, dat merkte ik later bijvoorbeeld bij het vertalen van delen uit Griekse Oude Testament: de Septuaginta (LXX). Maar met de Griekse grammatica die tegenwoordig op de gymnasia onderwezen wordt, kan prima het Nieuwe Testament vertaald worden. U kunt dit ook, als u begint het Griekse alfabet te leren! Ga daarvoor naar Mijn Bibliotheek op deze website.
Het geboorteverhaal van Jezus volgens Mattheus was de dag voor Kerst 2021 voltooid. Toen bestond deze website uiteraard nog niet. Daarmee had ik de smaak te pakken gekregen en besloot mijn onderneming om het Nieuwe Testament met normale woordenboeken Oud Grieks te vertalen voort te zetten. Mevrouw Steylemans las na de Kerstvakantie de twee hoofdstukken van Mattheus voor aan haar klas. Ze waardeerde mijn inzet en het resultaat zo, omdat "het Griekse" zo voelbaar was door de letterlijkheid van de vertaling. Een groter compliment kon ik mij uiteraard niet wensen van een gymnasium docente Klassieke Talen voor een eerste proefvertaling!
In de maanden erna deed ik diverse proefvertalingen. In Maart 2022 begon ik aan de verwezenlijking van mijn droomwens: het vertalen van mijn favoriete bijbelboek: de Openbaring van Johannes. Daarvan heb ik van anderen steeds gehoort en gelezen dat deze het moeilijkste zou zijn om te vertalen. Ik kreeg het advies om een goed overzicht te zoeken met werkwoordvervoegingen. Uiteindelijk is nu gebleken dat dankzij het computerprogramma Diogenes, dat een goede hulp is bij het opzoeken van werkwoordvervoegingen, dit geschrift juist het makkelijkst vertaalbare geschrift van allemaal is! Dus laat u nu nooit afschrikken door mensen die roepen dat het moeilijk of onmogelijk is.
Wat gebruik ik allemaal aan boeken en computerprogramma's om de Bijbel letterlijk te vertalen?
Het computerprogramma Diogenes heeft een volledig gedigitaliseerde academische Lexicon van Liddel, Scott en Jones. Typ of kopieer het Griekse woord in Diogenes, selecteer de optie "inflexicon", druk op enter, waarna hapklaar de informatie over de vervoeging in beeld verschijnt. Dus honderden jaren werk van clasici onder een klik van de muis. En het is geheel gratis te downloaden. Dus van harte aan te bevelen.
Wat nodig is bij vertalen is een goed bewerkbaar bestand met de Griekse grondtekst. De grondtekst die ik gebruik is de Textus Receptus over de grondtekst zelf is geen officieel auteursrecht. Juffrouw Steylemans leert haar leerlingen, om vooraf aan het vertalen, door middel van kleurenmarkers, de Griekse naamvallen aan te geven. Dus blauw voor nominatief (het onderwerp), groen voor accusatief (het lijdend voorwerp), roze voor de genitief (het bezit), geel voor de datief (het meerwerkend voorwerp), en ik gebruik grijs voor de vocatief.
Tevoren had ik zelf een voorbeeldblad gemaakt hoe alle mogelijke vervoegingen vertaald dienen te worden. Deze staat ook op deze website op de pagina Mijn Bibliotheek. Verder had ik een soort concordantie of woordenlijst gemaakt van de woorden die ik al vertaald had en deze woorden al op allerlei manieren vervoegd. Ik gebruik dus in 99,9% van de gevallen bij het hetzelfde woord de exact dezelfde vertaling. En als de vertaling afwijkt, dan vermeld ik dat erbij.
De betekenis van de woorden haal ik grotendeels uit de academische woordenboeken Grieks-Nederlands van Muller en Montijn. Bij onduidelijkheid raadpleeg ik de Lexicon van Liddel, Scott en Jones, maar ook diverse andere vaak oude werken. Zo heb ik dankzij Marktplaats en de kringloopwinkels een degelijke papieren bibliotheek bij elkaar verzameld. Dat is mijn gereedschapskist bij deze vertaalwerkzaamheden. Veel van deze boeken zijn ook digitaal verkrijgbaar en als PDF-bestand te downloaden van online archieven als Archive.org en Delpher en soms Google Books. Ga op deze website de pagina Mijn Bibliotheek voor het merendeel van alle boeken waarmee deze vertaling tot stand is gekomen. Ook vind u daar de Griekse grondteksten, originele manuscripten en computerprogramma's. Wie zich gratis registreert als Lid op deze website, kan ook de originele Werkbestanden downloaden. Dus ik bied u alle mogelijkheden om alles zelf te onderzoeken en wie voldoende doorzettingsvermogen heeft, kan zelf ook gaan vertalen. Als u typfouten ontdekt, geef het dan gerust aan, want tot nog toe is deze website een eenmansproject, en: Wie werkt maakt fouten.
Daarmee had ik dus binnen één jaar tijd een goede basis Grieks geleerd en een geschrift waar ik altijd zo nieuwsgierig naar was compleet vertaald. Het belangrijkste is het leren van het Griekse alfabet en de basis van Griekse grammatica kennen.
Vervolgens heb ik veel meer fragmenten uit het Nieuwe Testament vertaald en ben ook begonnen aan de Septuaginta.
Welke grondteksten gebruik ik bij het vertalen van de Bijbel?
Traditionele bijbels als de Statenvertaling maakten gebruik van de Griekse Textus Receptus 1550 voor het Nieuwe Testament en de Hebreeuwse Masoretische Tekst voor het Oude Testament. Ik gebruik voor het Nieuwe Testament precies dezelfde Griekse grondtekst als de Statenvertaling, dus een transcriptie van de Textus Receptus van 1550.
Het Nieuwe Testament verwijst meestal naar Griekstalige fragmenten in de Septuaginta. De Septuaginta is het Griekstalige Oude Testament. Het Grieks was in de tijd van Jezus een wereldtaal, zoals wij tegenwoordig het Engels als wereldtaal hebben. Daarom was het niet vreemd dat men las uit een Griekstalig Oud Testament en daar ook letterlijk uit citeerde. Gezien ik zelf geen Hebreeuws kan en wel nieuwsgierig was naar het originele geschrift waar Jezus en profeet Johannes uit citeerde, koos ik ervoor om de Griekse grondtekst van Rahlfs Septuaginta van 1935 te gebruiken voor het vertalen van het Oude Testament. Inmiddels is de Septuaginta door het Duitse bijbelgenootschap vertaald, ook in de Verenigde Staten heeft men de Septuaginta vertaald, en recentelijk zou er ook een complete Nederlandse vertaling van zijn. Al hou ik me liever met mijn eigen project bezig. Ik vertaal uiterst letterlijk direct vanuit het Grieks, met mijn eigen concordantie of woordenlijst, zodat de betekenis in 99,9% van de gevallen de vertaling van een zelfde woord met dezelfde vervoeging ook echt hetzelfde is.
Als u de vertalingen van de Septuaginta wil vergelijken met het traditionele Hebreeuwse Oude Testament, dan moet u er rekening mee houden dat bepaalde versnummers niet gelijk lopen. Met name bij de grote profeten en psalmen is de volgorde van de Septuaginta anders, vaak logischer, dat bij de traditionele bijbels. Sommige psalmen zijn samengevoegd en er is een extra psalm bij. De boeken 1Kronieken en 2Kronieken zijn in de Septuaginta 3Koningen en 4Koningen. De Septuaginta heeft ook bijbelboeken die traditionele bijbels niet hebben, zoals bijvoorbeeld de Psalmen van Salomoon, waarbij de grotendeels bekende psalmen de Psalmen van David genoemd worden. In het SLB Book of Style dat ook te vinden is op de pagina Mijn Bibliotheek is een vergelijkend overzicht van de volgorde van teksten in de traditionele bijbels met de Septuaginta.
Helaas kan ik geen Hebreeuws en daar liggen mijn prioriteiten niet. Dus ik kan weinig zeggen over de letterlijkheid van Hebreeuwse teksten in traditionele bijbels. Wellicht is er iemand die dit leest daar meer over zou kunnen vertellen. Daar zou ik dan graag naar verwijzen. Wel kan ik vertellen dat de inhoud van mijn Nederlandse vertaling van Rahlfs Septuaginta regelmatig sterk afwijkt van de traditionele bijbelvertalingen van het Oude Testament. Voor wie serieuze interesse heeft in de Bijbel, kan ik het lezen en bestuderen van de Septuaginta van harte aanbevelen!
Wanneer ben ik met de website Christos.nl gestart?
In April 2022 was voor mij duidelijk dat ik het vertaalde werk online wilde gaan publiceren. De naam Christos was vanzelfsprekend, omdat bij het vertalen van het Kerstverhaal ik al leerde dat veel woorden en namen op Latijnse wijze vertaald waren. Christ-os is met de Griekse uitgang en Christ-us (en Petr-us en Mark-us, enzovoort) met een Latijnse uitgang. Tabernakel en discipel zijn ook enkele voorbeelden van Latijnse woorden in traditionele bijbels, die betekenen vanuit het Latijn: tent en volgeling. Nu staat er in het Grieks gene volgeling, maar leerling. Ook de betekenis van het traditionele Christus is bij het lezen in de Bijbel compleet onduidelijk. Dus er waren zoveel interessante zaken rondom dat woord, dat er geen mooiere naam bestaat voor dit project. En vergeet niet, gezegend is hij die komt in de naam van de Meester..!
De domeinnaam Christos.nl was in April 2022 al veertien jaar het eigendom van ene Wim. Die had een Griekse vrouw getrouwd en het leek hem leuk om ooit eens die kleine kapelletjes te gaan verkopen, die aan de Griekse wegen staan. Dit zijn oorspronkelijk herdenkings- of rouwkapelletjes, maar hij wilde deze laten namaken en produceren voor allerlei decoratieve doeleinden. Door al zijn dagelijkse sleur is hij er nooit aan toegekomen. Toen hij hoorde van mijn doel met de domeinnaam, kostte het slechts de registratie en beheerkosten van de afgelopen veertien jaar, plus enkele tientjes. Achteraf gezien heel bijzonder, want dit is een zeer gewilde domeinnaam voor Griekse restaurants, muzikanten en andere ondernemers.